Ստուգիչ առաջադրանքներ

1.Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով գ, կ կամ ք։

Անգամ, ավագ, կողպեք, երկար, զուգել, թագավոր, վարագույր, թարգմանել, կարագ, կարկանդակ, հագնել, հանքափոր, հողնել, հողի, հողնակի, ձագ, ձիակ, ճիգ, ճրագ, մարգարե, մարգարիտ, փեղկ, տրտմաշուք, փողկապ, նորոգել, շոգ, ոգի, պատարակ, պարգև, սուգ, արտասուք, փախցնել, թաքցնել, ուրախ, օրհնել, վարուցանք, օրհուտ։

2.Օդ, օրինակ, օգուտ, օղ, օր բառերից կազմի՛ր ուրիշ բառեր՝ դրանք գործածելով բառի տարբեր դիրքերում:
Օրինակ՝ օրոր – օրորոց, մեղմօրոր,
Օդ-Օդապարիկ, Օրինակ-Օրինական, Օգուտ-անօգուտ, Օղ-ականջօղ, Օր-օրացույց:

3.Առանձին սյունակներով դուրս գրե՛լ նախածանց,
վերջածանց, ինչպես նաև թե՛ նախածանց, թե՛ վերջածանց ունեցող բառերը։

Նախածանց ունեցող բառեր
անհայտ
հակաթույն
տգեղ
վերահաշվում
անհարմար
ապաշնորհ
դժգոհություն
անթիվ
միտք

Վերջածանց ունեցող բառեր
Խնձորենի
մթերային
միլիոնավոր
ցուցանակ
կղզյակ
հայրական
լսարան
մորթեղեն

Նախածանց և վերջածանց ունեցող բառեր
անմտություն
անհոգաբար
անհավատալի
տրամագծորեն
դժգոհություն
համատեղություն
ծիծաղելի
հավաքածու

1.Փակագծերում տրված բառերից ընտրի՛ր ճիշտ բառաձևը  տվյալ նախադասության համար։

1. Լուրջ միջոցներ ձեռնարկելու (փոխարեն, փոխանակ) ռուսական դիվանագետները փոքրիկ միջոցներ ձեռնարկեցին։
2. Սպասվում էր հայ-ադրբեջանական (պաշտոնեական, պաշտոնական) նոր հանդիպումներ։
3. Երկյուղածությամբ մոտ գնացի ու (դողդոջուն, դողդոջյուն) ձեռքերով հանեցի ծրարը։
4. Այս առասպելական հերոսի մասին բազմաթիվ (ավանդույթներ, ավանդություններ) են ստեղծվել:
5. Այդ դեպքից հետո նրա հոգում մի տեսակ դառնության (զգացում, զգացմունք) էր մնացել:
6. (Խոսքը վերաբերում, վերաբերվում) է 5–րդ դարի հայ պատմիչների գործերին:
7. Գեղագիտությունը (հասկացություն, հասկացողություն) է տալիս գեղեցիկի մասին:
8. Չկարողանալով դիմադրել թշնամու հարձակումներին՝ բերդի փոքրիկ կայազորը (տեղի տվեց, տեղիք տվեց)։
9. Երկուսն էլ (ուսում, ուսմունք առած), առաջավոր հայացքների տեր երիտասարդներ էին։
10. Եվ հենց բլրի վրա էլ Արգիշտին (զարկեց, զարկ տվեց) իր վրանը։
11. Մոխրագույն մեգը բարձունքում հետզհետե (լուծվում, լուծարվում էր)։
12. Այդ մասին ասվել է (բազմիցս, բազմիցս անգամ):
13. Ընկերներիդ (հանդիպելուց, հանդիպելիս) չմոռանաս ասել այդ մասին։
14. Երեխան իր ծնողների հետ դուրս (եկավ, եկան) զբոսանքի։
15. Ոչ միայն չէր սովորել դասերը (այլ, այլև) դասի տեղն էլ չգիտեր։
    
    2.Տրված համանուններով կազմել նախադասություններ։
    
    1. սեր (կաթի երեսի թանձր շերտ). սեր (զգացմունք)
    Կաթի վրա սեր էր առաջացել, իսկ նրա՝ մոր աչքերում արտահայտվում էր անկեղծ սեր։
    2. կետ (կետանիշ, գծի հատվածի սահման). կետ (ջրային կաթնասուն կենդանի)
    Վարժության մեջ պետք էր ճիշտ կետ դնել, իսկ օվկիանոսում մեծ կետը ցատկեց ջրից։
    3. քանոն (ձողաշերտ՝ չափելու և ուղիղ գծելու համար). քանոն (երաժշտական
    գործիք)
    Նկարիչը վերցրեց քանոնը գիծ գծելու համար, իսկ երաժշտական խմբի անդամները նվագեցին գեղեցիկ քանոնի վրա։
    4. դող (մարմնի սարսուռ). դող (անվին անցկացվող ռետինե շրջանակ)
    Ցրտից ուժեղ դող էր բռնել, իսկ մեքենայի անիվներին դողերը տեղադրվեցին, որպեսզի անիվները չսայթաքեին։
    5. տոն (ձայնաստիճան). տոն (նշանավոր իրադարձության նվիրված
    հանդիսավոր օր)
    Նրա ձայնը բարձրացավ ամենաբարձր տոնի վրա, իսկ քաղաքում սկսվեց մեծ ազգային տոնակատարությունը։
    
    3.Կետերի փոխարեն գրի՛ր գրիչ, բույն, ծով բառերի ձևերը: Բոլոր բառերի նման ձևերը խմբավորի՛ր: Յուրաքանչյուր բառը քանի՞ ձև ունեցավ:
    
    Իր գրիչը հյուսել էր մեր այգու ամենաբարձր ծառի վրա։
    Չմոտենաս իմ բույնին, ձագուկներս հանկարծ կվախենան։
    Ճուտը գլուխը ծովից դուրս էր հանել ու սպասում էր մորը։
    Այդ թռչունին իր ձագերով ու բույնով կբերեմ, որ իմ այգում ապրի։
    Ձագուկները կծկվել էին բույնում ու վախեցած նայում էին։
    Գիշերվա փոթորկից հետո ծովը հանգստանում էր։
    Մեքենան մոտենում էր ծովին, արդեն լսվում էր նրա շառաչը։
    Որոշեց ծովից հեռու ապրել, որ մոռանա այդ դեպքը։
    Փոթորկուն ծովին հիանում եմ, բայց և վախենում եմ լեռնացող ալիքներից։
    Ամբողջ օրը լողում էր ծովում ու վերադառնալու մասին չէր մտածում։
    Իմ գրիչը լավ չի գրում։
    Ձեռքը գցեց ընկերոջ գրիչին ու ծոցատետրում ինչ-որ բան նշեց։
    Ամբողջ թանաքը գրիչից դուրս էր հոսել, ու պայուսակը տեղ-տեղ սևացել էր։
    Այդպիսի բաները սովորական գրիչներով չեն գրում։
    
    4.Կետերի փոխարեն գրի’ր փակագծում տրված բառերը: Ընդգծի՛ր այն բառերը, որոնք առանց փոփոխելու գրեցիր:
    
    Կենդանաբանական այգի տնօրենը պատմում էր, որ այդ փիղը կապեր քանդելու հմուտ վարպետ էր: Գիշերները նա համառորեն ու ճարպկորեն քանդում էր իր ոտքերով կապած պարանները: Մի անգամ նույնիսկ կարողացել էր անաղմուկ հանել այն շինության դուռը, որտեղ նրան բանտել էին: Չանհանգստացնելով խոր քնած սպասավորին նա՝ որպես այցելու, գնացել էր այգու մյուս բնակիչների հետ ծանոթանալու:

1.Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հականշային 10 զույգ։
Փութաջան – ծույլ
Ամպոտ – ջինջ
Դալար – չոր
Ուսյալ – տգետ
Երկչոտ – համարձակ
Հինավուրց – նոր
Օրինական – ապօրինի
Նոսր – թանձր
Ողորկ – խորդուբորդ
Հեռավոր – մոտ

2.Բառերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝ գոյականների և ածականների:

Գոյականներ՝ կաղնի, աղջիկ, գետ, բուք, ճշմարտություն, տուն, կատու, կաղամբ, հեռուստացույց, լիճ, ալիք, մարտ, մարտակառք, կառապան, հեծանիվ, պատմություն, թռչուն, թռիչք, գարուն, արև, վարդ, Վարդուհի, Գայանե, Հայաստան։

Ածականներ՝ հայտնի, մեծ, կանաչ, բարի, տգեղ, անտուն, բարկացկոտ, գունավոր, խակ, հետաքրքիր, փշոտ, հզոր, բարձր, մարտական, հմուտ, եռանիվ, ալ, պատմական, խիզախ, բարեկամական, շքեղ, գարնանային, արևոտ, երկար։

3.Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծի՛ր ճիշտը։

1.Իմ ուսապարկում մնացած խնձորները երկուական բաժանեցի աշակերտներին։
2.Ինձ մոտ մնացել է երկու տասանոց և երեք հինգանոց թղթադրամ։
3.Ես բնավ չեմ վախենում տասներեք թվից, քանի որ ծնվել եմ ամսվա այդ օրը։
4.Պայմանավորվել ենք, որ հաջորդ անգամ կհանդիպենք այս ամսվա 28-ին։
5.Նա իր միջնամատերին և մատնեմատերին դրել էր երեք-երեքական ոսկե մատանիներ։

4.Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծի՛ր ճիշտ թվականը։

1.Մենք՝ ուսանողներս, այդ մասին լսում էինք առաջին անգամ։
2.Շուրջ ութսուն դպրոցահասակ երեխաներ էին մասնակցում գարնանային այդ տոնախմբությանը։
3.Փոքրիկը ձեռքում ամուր պահել էր տասը դրամ։
4.Բողոքի երթին մասնակցում էին հարյուրավոր մարդիկ։
5.Իմ տեղը երրորդ կարգի երեսունչորսերորդ աթոռն է։
6.Երեխաներս սովորում են Երևանի թիվ տասնչորս դպրոցում։
7.Այս տարի կայացավ հայերենագիտական միջազգային 7-րդ գիտաժողովը։
8.Բացարձակ գերազանցիկ լինելու համար Սոնային պակասում էր ընդամենը զրո ամբողջ հինգ տասնորդական տոկոս վարկանիշ։

Ագահ ու աչքը ծակ մարդ մը Աստուծմէ հետեւեալը կը խնդրէ. – Տէ՛ր Աստուած, այնպէս ըրէ, որ ի՛նչ բանի որ դպչիմ՝ ոսկի դառնայ։ Աստուած կը կատարէ անոր ուզածը։ Ագահը դանակ կ՚առնէ որ հաց կտրէ, սակայն ո՛չ միայն դանակը ոսկի կը դառնայ, այլեւ՝ հացը։ Լեղապատառ*՝ կ’երթայ ջուր խմելու. գաւաթին հետ… ջուրն ալ ոսկի կը դառնայ։ Ինչի որ դպչի՝ ոսկիի կը վերածուի։ – Վա՜յ, Աստուած իմ, այս ի՞նչ փորձանք բերիր գլխուս, չե՛մ ուզեր, ա՛լ ոսկի չեմ ուզեր, միայն կը խնդրեմ, որ լաւութիւնդ ետ վերցնես…։ Աստուած ագահ մարդուն աղաչանք-պաղատանքին չ’արձագանգեր, եւ ան ոսկիի մէջ թաղուած, այնքա՜ն անօթի-ծարաւ կը մնայ, որ քանի մը օրէն կը մեռնի…։

Թարկմանություն

Մի ագահ և աչքածակ մարդ Աստծուց հետևյալն է խնդրում.
— Տե՛ր Աստված, այնպես արա, որ ինչին դիպչեմ, ոսկի դառնա։

Աստված կատարում է նրա ցանկությունը։ Ագահը դանակ է վերցնում, որ հաց կտրի, բայց ոչ միայն դանակը ոսկի է դառնում, այլև՝ հացը։

Անհանգստացած՝ վազում է ջուր խմելու, բայց գավաթի հետ միասին ջուրն էլ է ոսկի դառնում։ Ինչին որ դիպչի՝ վերածվում է ոսկու։

— Վա՜յ, Աստված իմ, այս ի՞նչ փորձանք բերեցիր գլխիս, այլևս ոսկի չեմ ուզում, միայն խնդրում եմ՝ հետ վերցրու քո շնորհը…

Բայց Աստված չի արձագանքում ագահ մարդուն, և նա ոսկու մեջ թաղված՝ այնքան սոված ու ծարավ է մնում, որ մի քանի օրից մահանում է…

• Կազմի՛ր նախադասություններ հետևյալ կաղապարներով՝ 

1. Կարմիր գնդակը գլորվեց։
2. Թռչում է արագ արծիվը։
3. Խելացի տղան կարդում է ու գրում պատմություն։
4. Մեծ շունը փոքր կատուին վախեցրեց։
5. Լողում է ձուկը կապույտ օվկիանոսում։

• Հարցում արտահայտող բառերի փոխարեն համապատասխան բառեր կամ բառակապակցություններ գրելով նախադասություննե՛ր ստացիր:

1. Ո՞վ ու՞ր գնաց, ի՞նչ արեց:
   Լիլին գնաց այգի, խնձոր հավագեց
2. Ի՞նչը ի՞նչ եղավ ի՞նչու:
   Խաղալիքը սեղանից ընկավ, որովհետև թեթև եկրաշարժ եղավ
3. Ովքե՞ր ի՞նչ են անում, որտե՞ղ:
   Մարդիք որսում են անտառում
4. Ինչպիսի ինչե՞րը ի՞նչ են լինում:
   Թարմ ուտեստները քիչ-քիչ հնանում են

Գարունը այնքա՛ն ծաղիկ է վառել,
Գարունը այնպե՛ս պայծառ է կրկին.
— Ուզում եմ մեկին քնքշորեն սիրել,
Ուզում եմ անուշ փայփայել մեկին։

Այնպե՛ս գգվող է երեկոն անափ,
Ծաղիկներն այնպես նազով են փակվում.
— Շուրջըս վառված է մի անուշ տագնապ,
Մի նոր հուզում է սիրտըս մրրկում…

Անտես զանգերի կարկաչն եմ լսում,
Ւմ բացված սրտում հնչում է մի երգ.
—Կարծես թե մեկը ինձ է երազում,
Կարծես կանչում է ինձ մի քնքուշ ձեռք…

Թարկմանություն, ռուսերեն

Весна зажгла так много цветов,
Весна опять так ярко сияет.
— Хочу кого-то нежно любить,
Хочу кого-то ласково нежить.

Так нежен, безбрежен вечер весенний,
Так грациозно смыкаются цветы.
— Вокруг меня горит сладкое волнение,
Новая буря волнует мечты…

Слышу звон невидимых колоколов,
В раскрытом сердце звучит песнь.
— Будто кто-то меня видит во сне,
Будто зовёт меня нежная рука…

1.Առանձին սյունակներով դո՛ւրս գրել եզակի և հոգնակի
գոյականները։ Երեք եզակի և երեք հոգնակի գոյականներով կազմել նախադասություններ։
Ես նայում եմ սեգ Արագած սարին, –
Դարերի ձյուն կա նրա կատարին,
Ժայռեր կան այնտեղ շանթերից կիսված,
Հողմերից ծեծված, արևից կիզված,
Եվ անդունդներ կան գագաթներն ի վար
Վշտի պես խորունկ, ցավի պես խավար…
Սակայն լանջերին արև՜ է, գարո՜ւն,
Աղբյուրն է խոսում, խայտում է առուն,
Բուրմունքը թևին՝ զեփյուռն է խաղում,
Բոսոր կակաչն է հովից ծիծաղում,
Ծաղիկն է բուսնում ժայռին ու քարին,
Թեկուզ դարերի ձյուն կա կատարին,
Թեկուզ հողմածեծ գագաթներն ի վար
Անդունդներ կան մութ, վշտի պես խավար։

Եզակի գոյականներ

1. սարի
2. ձյուն
3. աղբյուր

Հոգնակի գոյականներ

1. ժայռեր
2. գագաթներ
3. անդունդներ

Նախադասություններ՝

Եզակի
1.Սարի լանջին կանաչ խոտեր են աճում։
2.Ձյունը ծածկել է ամբողջ դաշտավայրը։
3.Աղբյուրը մեղմ շշնջում է լեռնային ձորակում։

Հոգնակի
1.Ժայռերը կարծես հսկա զինվորներ լինեն։
2.Գագաթները կորած էին ամպերի մեջ։
3.Անդունդները սարսափ էին ներշնչում անցորդներին։

2.Փակագծում տրված գոյականները համապատասխանեցրու նախադասությանը:

1. Ոչ մի քայլ չի կարողանում անել առանց օգնության։
2. Մարզիկը հանդիսատեսների համակրանքից բացի գավաթն էլ շահեց։
3. Ռադիոընդունիչ և թթվածնի բալոններ կային տակառում։
4. Բոլոր ծովերը կապվում են օվկիանոսների հետ։
5. Ըստ օրինակին՝ տասը նախադասություն գրեցի։
6. Պարզվում է, որ ձկներին դեպի ցանցը են հրապուրում զանազան ձայներով։

3.Կազմի՛ր բառեր հետևյալ նախածանցներով.

ան- տուն

ապ- ացույց

դժ-բախտ

տ- խրուր

չ- չարագործ

4.Կազմի՛ր բառեր հետևյալ վերջածանցներով.

խաղաղ-ություն

տնտես-ական

ձայն-ավոր

գարնան-ային

խոհ-անոց

տն-արար

գրա-աբար

երգ-ե

5.Հետևյալ բառերում ընգծի՛ր արմատները.

Անսահման, արևածագ, քաղաքային, լեզվական, գրք(գիրք)ային, մտավոր – միտք, անշուք , ապուշ, դասարանական, ջերմաչափ, հողագործ, լուսավոր, անիմաստ, արդարություն, հմտորեն – հմուտ, սարեցի:

6.Նախորդ առաջադրանքից դու՛րս գրիր այն բառերը, որոնք բարդ են(բարդ են համարվում այն բառերը, որոնք կազմված են երկու և ավել արմատներից) և դրանց արմատներով փորձիր ստանալ նոր բառեր:

• անսահման (սահման + ան)
• արևածագ (արև + ծագ)
• քաղաքային (քաղաք + -այն)
• լեզվական (լեզու + -ական)
• գրք(գիրք)ային (գիրք + -այն)
• դասարանական (դասարան + -ական)
• ջերմաչափ (ջերմա + չափ)
• հողագործ (հող + գործ)
• լուսավոր (լույս + -ավոր)
• անիմաստ (իմաստ + ան)
• արդարություն (արդար + -ություն)
• հմտորեն (հմուտ + -որեն)

Նոր բառեր

• Անսահման – սահմանափակում
• Արևածագ – արևափայլ
• Քաղաքային – քաղաքացի
• Լեզվական – լեզվաբան
• Գրք(գիրք)ային – գրադարան
• Դասարանական – դասարան
• Ջերմաչափ – ջերմություն
• Հողագործ – հողակատ
• Լուսավոր – լուսատուն
• Անիմաստ – իմաստավոր
• Արդարություն – արդարացուցիչ
• Հմտորեն – հմուտ

1.Ի՞նչ է ներկայացնում «Եդեմական ծաղիկը»՝ միայն գեղեցկություն, թե՞ միևնույն ժամանակ նաև փիլիսոփայական իմաստ ունի:փիլիսոփայական իմաստ՝ սիրո, ներդաշնակության ու հավասարակշռության խորհրդանիշ է։

2.Ինչպե՞ս է ծաղիկը ընկալվում Եդեմում: Ինչու՞ է այն համարվում ոչ միայն գեղեցիկ, այլև կարևոր:Ծաղիկը Եդեմում ընկալվում է որպես իդեալական գեղեցկություն ու հավասարակշռություն: Այն համարվում է կարևոր, քանի որ համընկնում է այն կատարյալ աշխարհի հետ, որտեղ մարդիկ ու բնությունը պետք է ապրեն ներդաշնակ։

3.Ի՞նչ դեր է խաղում ծաղկին շրջապատող բնությունը:
Ծաղկին շրջապատող բնությունը ստեղծում է խաղաղ ու գեղեցիկ միջավայր, որտեղ նա կարող է ծաղկել ու կատարել իր բնական գործառույթը՝ որպես ներդաշնակության խորհրդանիշ։

4.Ինչպե՞ս է հեքիաթը անդրադառնում մարդկային արժեհամակարգի ու մտածողության վրա:
Հեքիաթը ցույց է տալիս, որ մարդը պետք է հասնի մտավոր ու էմոցիոնալ հավասարակշռության, հասկանալ ու գնահատել կյանքում ճիշտ արժեքները։

5.Որո՞նք են կերպարների միջև հակադրությունները:
Կերպարների միջև հակադրությունը դրսևորվում է նրանց տարբեր տեսակի մտածողության ու մոտեցումների մեջ՝ խառնված սիրո, պահանջների, ու կեղծ արժեքների։

6.Ի՞նչ կարելի է սովորել «Եդեմական ծաղիկը» հեքիաթից մարդկանց հարաբերությունների ու համակրանքի մասին:Հեքիաթը սովորեցնում է, որ իրական համակրանքը ու փոխադարձ հարգանքը պետք է լինեն մարդկանց հարաբերությունների հիմքը, իսկ խաբուսիկ փայփայությունները միայն վնասում են։

Անգամ մը մուկերը ժողովի կը հաւաքուին խորհելու, թէ ի՞նչ ընեն կատուին
յարձակումներէն զգուշանալու համար։
-Եկէ՛ք կատուին վիզէն զանգակ մը կախենք։ Կատուն երեւալուն պէս,
զանգակը ձայն կը հանէ, մենք ալ կը լսենք ու կը փախչինք, – կ’ըսէ մուկ մը։
-Ի՜նչ հրաշալի բան խորհեցանք,- կ’ըսեն մուկերը։
Ուրիշ մուկ մըն ալ թէ՝
-Հրաշալի ըլլալու հրաշալի է, բայց թող մէջտեղ ելլէ ան, որ կրնայ զանգակը
տանիլ ու կատուին վիզէն կախել…
Բոլորը իրարու կը նային ու …քար լռութիւն կը տիրէ…։

Թարկմանուցյուն

Մի անգամ մուկերը ժողովի են հավաքվում մտածելու, թե ինչ անել կատուի հարձակումներից պաշտպանվելու համար։
-Եկեք կատուի վիզից զանգակ կախենք։ Կատուն երևալուն պես, զանգակը ձայն կհանեն, մենք էլ լսելով՝ կփախչենք,- ասում է մուկը։
-Ի՜նչ հրաշալի բան մտածեցինք,- ասում են մուկերը։
Ուրիշ մուկ մեկը էլ ասում է՝
-Հրաշալի լինելը հրաշալի է, բայց թող ով լինի, որ կարող է զանգակը տանել ու կատուի վիզից կախել…
Բոլորը իրար են նայում և … քար լռություն է տիրում։